We hebben allemaal wel eens meegemaakt dat je een (niet wasbare) wollen trui wast, en je daarna een poppentrui uit je machine haalde. Ik in elk geval wel! Met name toen mijn kinderen hun kleding zelf in de wasmanden gingen doen, was ik heel blij dat ik ooit wasbare wol heb ontworpen. Want je onderbroek doe je tegelijkertijd uit met je broek, toch? En je hemd gaat ook makkelijker als je het in één beweging uittrekt met je t-shirt. Met de wolletjes van onze wasbare collectie is dat niet zo erg meer. Maar toch wilde ik weten: hoe werkt dat nou? Die krimp van wol?
Niet alleen wol krimpt, ook katoen krimpt als je het wast. De katoenbollen op het veld niet, maar jouw spijkerbroek krimpt wel bij de eerste keer wassen. De wollen vacht van het schaap zal niet ineens krimpen, maar je wollen trui wel. Krimp is een ingewikkelde zaak, waarbij heel veel dingen samen komen. De grootste invloeden op de krimp van jouw kledingstuk zijn water en warmte.
Om wol te maken, wordt het schaap (of geit) geschoren. Deze haren zijn maar enkele centimeters lang, niet lang genoeg om een draad te maken. Om de vezel te verwerken naar garen (een lange draad) draaien we de vezels in en om elkaar heen, dit proces noem je spinnen. Vroeger gebeurde dat met een spinnenwiel, nu gebeurt dat met een spinmachine. Als de wolhaar/vezel nat wordt, neemt het water op en zet het uit. De vezel zwelt op en rekt uit. De haren van een schaap wordt dus dikker en langer in de regen.
Maar ook in de was maken we onze kleding nat. De vezel wordt dus dikker. Maar als je de dikte van de vezel verandert, moet ook de hoek veranderen waaronder de verschillende vezels in elkaar gedraaid zijn. De keten van vezels, je garen, wordt dan dikker en korter. Dit proces is onomkeerbaar. Als de hoek van de vezel-structuur verandert is, droogt deze ook in deze vorm op. De wol-draad is dan dus gekrompen, niet alleen in dikte, maar ook in lengte.
Maar dan zijn we er nog niet. Want niet alleen de draad, ook de trui zelf kan krimpen. Wol wordt vaak gebreid. Bij breien denk je misschien snel aan oma’s dikke truien die ooit op haar breipennen stonden, maar dat is niet de enige vorm van breien. Veel kleding wordt machinaal gebreid en dat kan ook heel minuscuul zijn. Jouw t-shirt, je onderbroek, je hemd, je sokken, allemaal worden ze gebreid. Afhankelijk van welke steken er zijn gebruikt, kan het doek (de textiel als geheel) krimpen. Breien komt neer op het garen op een bepaalde manier in elkaar kronkelen. Als het garen verandert, heeft dat invloed op deze kronkel structuur.
We hadden het eerder in deze blog al over warmte en water, de twee grootste invloeden op de krimp van wol. Maar hoe meer je kledingstuk uitgewrongen wordt (of gecentrifugeerd in de machine), des te meer zal je trui krimpen. Bij wringen glijden de vezels over elkaar waardoor ze makkelijker in elkaar gaan zitten, de krimp gaat vlotter.
Doordat de wol ontvet is door het gebruik van zeep zal deze meer water opnemen. Meer water betekend ook weer meer kans op krimp.
Voor de duurzaamheid van je wol let je goed op hoe je je kledingstuk behandeld en vet je het af en toe met lanoline (volgende week daarover meer!).
